Słowa „legacy code” potrafią wywołać gęsią skórkę u niejednego programisty. Kod dziedziczony w wielu przypadkach oznacza konieczność przedzierania się przez kolejne warstwy złożonego i skomplikowanego zapisu z nadzieją, że kolejne zmiany nie przyniosą szkody dla tworzonego właśnie oprogramowania. Legacy code nie powinien jednak niepokoić jedynie programistów. Wiele firm znajdzie w swoich zasobach kod, który przez lata nadpisywania stał się trudny i kosztowny do utrzymania. Taki kod to nie tylko żmudna i czasochłonna praca dla twojego zespołu, ale również ryzyko znacznego spowolnienia rozwoju oprogramowania. Czym jest Legacy Code, jak może wpływać na rozwój naszej firmy i w jaki sposób sobie z nim radzić? Okazuje się, że kod dziedziczony wcale nie musi być taki straszny, jak go malują.
Czym jest Legacy Code?
Legacy code przypomina nieco niektóre kultowe postaci grane przez Sylvestra Stallone’a – zmęczonych przez życie weteranów, którzy pomimo licznych doświadczeń nadal starają się stanąć na wysokości zadania, jednak wraz z wiekiem i „stoczonymi walkami” jest im coraz trudniej. Legacy code, podobnie jak np. Rocky Balboa, był niegdyś u szczytu sławy – w pełni funkcjonalny, wydajny i niezawodny. Wraz z upływem czasu, kolejnymi zmaganiami, wyzwaniami i „kontuzjami”, zaczął tracić swoją sprawność, a utrzymanie go w formie stało się wymagające i problematyczne. Tak mniej więcej wygląda Legacy Code – czyli kod źródłowy, który został napisany dawno temu, jednak przez lata – wskutek kolejnych zmian i modyfikacji – stał się trudny do zrozumienia i utrzymania.
Z kodem dziedziczonym najczęściej mamy do czynienia w przypadku projektów rozwijanych przez długi czas. Początkowe założenia się zmieniają, następuje wymiana pojedynczych specjalistów lub nawet całych zespołów pracujących nad aplikacją, a czasem realizacja projektu zostaje przekazana zewnętrznej firmie. Bardzo rzadko możemy pozwolić sobie na luksus rozpoczynania całego przedsięwzięcia od początku, dlatego nowi programiści muszą zmagać się z rozbudowanym kodem, który ulegał kolejnym przekształceniom – zyskiwał nowe funkcje czy niedbale łatano w nim błędy. Legacy code w efekcie jest kodem nieczytelnym, natomiast brak starannie prowadzonej dokumentacji oraz regularnej refaktoryzacji sprawia, że praca z nim staje się trudna i czasochłonna. Co więcej, im bardziej „wiekowy” kod źródłowy posiadamy w projekcie, tym większa szansa, że jest on już nieaktualny – powstawał, gdy obowiązywały zupełnie inne standardy programistyczne, co sprawia, że dziś może nie spełniać wielu wymagań jakościowych. Czy jednak Legacy code to problem, którego nie da się rozwiązać?
Jak legacy code wpływa na rozwój oprogramowania?
Zaniedbany i pozbawiony starannej optymalizacji kod źródłowy nie tylko zwiększy ryzyko pojawienia się błędów w samej aplikacji, ale zacznie mieć coraz większy wpływ na kolejne aspekty całego projektu – w tym jego koszt, jakość, wydajność, a także czas jego realizacji. Legacy code, pozostawiony bez odpowiedniej uwagi i pracy, będzie konsekwentnie zwiększał dług technologiczny naszej firmy, spowolni rozwój oprogramowania, a nawet całej organizacji. Natomiast w skrajnych przypadkach może stwarzać zagrożenie dla bezpieczeństwa naszego systemu oraz danych.
Jednak sytuacja nie jest tak zła jak mogłaby się wydawać. Istnieją sposoby oraz praktyki, które pozwolą nam zminimalizować, a nawet ograniczyć do zera problemy i ryzyka związane z istnieniem Legacy Code w naszej firmie. Warto pamiętać również o tym, że każdy stworzony kod, o który nie zadbamy we właściwy sposób, w końcu się zestarzeje. Dlatego o pewnych działaniach należy pomyśleć już teraz i zacząć je konsekwentnie wdrażać.
Jak radzić sobie z kodem odziedziczonym?
Praca z kodem odziedziczonym może okazać się dla naszych programistów wyzwaniem – wymaga ona ostrożności, starannego planowania i przede wszystkim cierpliwości. Wszystko po to, aby zminimalizować jego negatywny wpływ na rozwój oprogramowania i uniknąć generowania nawarstwiających się błędów. Jednak podjęcie pewnych działań może pomóc nam poradzić sobie z kodem odziedziczonym. Refaktoryzacja kodu znacząco poprawi jego jakość, natomiast prowadzenie starannej dokumentacji znacznie przedłuży jego czytelność i ułatwi pracę developerom dołączającym do projektu. Istnieje kilka działań, które ułatwią nam pracę z kodem odziedziczonym.
- Poświęć czas na analizę kodu – dokładne zapoznanie się z kodem odziedziczonym oraz zrozumienie, jakie funkcje pełnią jego poszczególne elementy, jest pierwszym krokiem do poskromienia Legacy Code. Musimy mieć jednak świadomość, że nie przeanalizujemy całego kodu w ciągu jednego dnia. Jeżeli jednak nasi specjaliści poświęcą trochę więcej czasu na zrozumienie każdego fragmentu kodu, znacznie ułatwią sobie pracę, a późniejsze zoptymalizowanie kodu stanie się znacznie prostsze.
- Zapoznaj się z dokumentacją – praca nad Legacy Code to jedna z tych sytuacji, w których docenimy posiadanie starannie prowadzonej dokumentacji. Dostęp do dokumentacji projektu pozwoli zapoznać się z jego początkowymi założeniami, co będzie stanowiło nieocenioną pomoc w zrozumieniu zmian, jakie zostały wprowadzone w kodzie na przestrzeni lat. W ten sposób na pewno zwiększy się produktywność naszych developerów. Jednocześnie, praca nad Legacy Code będzie świetną okazją, aby uaktualnić bieżącą dokumentację.
- Częste testowanie kodu – testy są niezwykle istotnym elementem pracy z Legacy Code. Wprowadzenie dużych zmian we fragmentach kodów zawsze powinno być zakończone dokładnymi testami. Tylko w ten sposób będziemy mogli zwiększyć swoją kontrolę nad działaniem systemu po wprowadzonych zmianach.
- Refaktoryzacja kodu – najskuteczniejszym działaniem w zmaganiach z kodem odziedziczonym będzie poddanie go procesowi refaktoryzacji. Proces ten polega na ulepszaniu, przekształcaniu i uproszczeniu bieżącego kodu w celu zwiększenia jego czytelności. W skrócie to sprzątniecie bałaganu, jaki przez lata powstał w kodzie, dzięki czemu uczynimy go łatwiejszym w obsłudze oraz bardziej zrozumiałym dla obecnych i przyszłych developerów, którzy będą nad nim pracować.
Refaktoring kodu – co to jest?
Jak wspomnieliśmy powyżej, jednym z podstawowych i najskuteczniejszych działań, jakie możemy podjąć w pracy ze skomplikowanym kodem dziedziczonym – jest refaktoryzacja kodu. Proces ten polega na restrukturyzacji istniejącego kodu źródłowego, bez ingerowania w jego funkcjonalności. Celem takiego zabiegu jest przede wszystkim poprawa ogólnej jakości kodu, zwiększenie jego czytelności oraz sprowadzenie go do postaci, która będzie łatwiejsza w utrzymaniu. W ramach refaktoryzacji możemy m.in. zmienić nazewnictwo, usunąć zbędne fragmenty kodu, poprawić jego formatowanie, a także podzielić długie funkcje na znacznie mniejsze. Po takim zabiegu naprawianie błędów lub dodawanie nowych funkcjonalności stanie się w znacznie prostsze, co przełoży się m.in. na wydajność zespołu i skróci czas potrzebny na dostarczenie produktu.
Kiedy i dlaczego warto poddawać kod refaktoryzacji?
O jakość posiadanego kodu powinniśmy troszczyć się nieustannie. Dlatego też najlepszym rozwiązaniem jest regularne przeprowadzenie refaktoryzacji w ramach cyklu programistycznego wraz z rozwojem samej aplikacji czy systemu. Będzie to najskuteczniejszy sposób na uniknięcie problemów wynikających z posiadania rozbudowanego kodu. Możliwe, że ze względu na napięte terminy, liczne zmiany w czasie projektu lub dynamiczny rozwój rozwiązania już zaniedbaliśmy nasz kod. Jakie sygnały powiedzą nam, że najwyższa pora na przeprowadzenie refaktoryzacji?
Istnieje kilka sygnałów, że najwyższa pora na poddanie kodu odziedziczonego refaktoryzacji:
- Informacja od programistów – nikt nie przepada za pracą w ciężkich warunkach, a przedzieranie się przez warstwy nieuporządkowanego i rozbudowanego kodu jest frustrujące. Dlatego też zapewne to sami programiści jako pierwsi dadzą nam znać, że kod, na którym pracują, wymaga refaktoryzacji.
- Coraz większa liczba błędów – kolejnym niepokojącym sygnałem świadczącym o konieczności uporządkowania kodu jest rosnąca liczba pojawiających błędów. Jeżeli w parze ze zwiększoną ilością błędów idzie spowolnienie aplikacji oraz trudności we wdrażaniu nowych funkcjonalności to znak, że przyszedł najwyższy czas na refaktoryzację kodu.
- Wykorzystanie przestarzałych technologii – świat nowych technologii bardzo szybko się zmienia i jeżeli twój system ma już swoje lata, to z całą pewnością powstał przy użyciu przestarzałych już technologii oraz zgodnie z nieaktualnymi standardami. Refaktoryzacja w takim przypadku zadziała niczym zabieg odmładzający.
- Problemy ze skalowalnością – liczne błędy, problematyczne wdrożenia funkcjonalności i przedłużone prace nawet nad prostymi elementami sprawią, że nasze rozwiązanie nie będzie w stanie sprostać stale zmieniającym się potrzebom naszych użytkowników, a na to nie możemy sobie pozwolić.
- Koszty utrzymania systemu zaczynają rosnąć – jednym z najlepszych argumentów przemawiających za refaktoryzacją kodu, jest szansa na znaczne zmniejszenie kosztów prowadzonego projektu.
- Problemy z dalszym rozwojem systemu – rynek i potrzeby klientów nieustannie się zmieniają. Konkurencja nie śpi i z całą pewnością inwestuje w rozwój swoich aplikacji. Najwyższa pora pomyśleć o automatyzacji wewnętrznych procesów, ale nadal prowadzisz prace nad aplikacją? Legacy code może przyczynić się do spowolnienia pracy nad systemem, a co za tym idzie, może przekładać się na rozwój całej firmy. Przeprowadzenie refaktoryzacji kodu, to nie tylko oszczędność finansowa, ale oszczędność równie ważnego czasu twoich programistów.
Jeżeli zauważasz jakiekolwiek, nawet najmniejsze sygnały świadczące, o konieczności poprawienia jakości posiadanego kodu – nie zwlekaj z refaktoryzacją.
Jakie korzyści niesie ze sobą refaktoryzacja kodu?
Refaktoryzacja jest procesem, który przyniesie wiele korzyści naszej organizacji. Główną z nich jest znaczna poprawa jakości oraz czytelności kodu, co szybko przełoży się na skuteczność działania naszych programistów. Czysty kod przyśpieszy pracę, zminimalizuje ilość błędów pojawiających się w procesie rozwoju oraz ułatwi rozbudowywanie aplikacji o nowe funkcjonalności. Zadbanie o przejrzystość kodu będzie miało również znaczenie długoterminowe – w ten sposób ułatwimy skalowanie aplikacji w przyszłości oraz późniejszy rozwój projektu. Dodatkową korzyścią płynącą z przeprowadzenia refaktoryzacji kodu jest zwiększenie bezpieczeństwa naszego systemu. Wszystkie powyższe elementy będą natomiast oznaczały oszczędność – zarówno czasu, jak i kosztów związanych z rozwojem systemu, dzięki czemu będziemy mogli uniknąć zaciągnięcia poważnego długu technologicznego.
Kod poddawany regularnej refaktoryzacji stanowi podstawę budowania wysokiej jakości produktów cyfrowych. Jeżeli chcemy, aby aplikacja bądź strona realizowały swoje założenia i w pełni zaspokajały potrzeby użytkowników, a ich rozwój nie wiązał się ze żmudną pracą – zadbajmy o jakość kodu, zarówno w czasie realizacji projektu, jak i zaraz po jego zakończeniu.
Jak działają narzędzia to refaktoryzacji?
Proces refaktoryzacji kodu możemy przeprowadzić za pomocą odpowiednich narzędzi. Oprogramowania do refaktoryzacji pomogą naszym programistom w zautomatyzowaniu i przyśpieszeniu całego procesu. Dokonują one analizy naszego kodu źródłowego, a następnie wskazują nam miejsca, w których możemy przeprowadzić zmiany. Dodatkowo wykrywają i usuwają zbędne lub zduplikowane linie kodu, porządkują jego strukturę, zwiększają czytelność czy poprawiają styl kodowania. Narzędzia do refaktoryzacji kodu mogą również sprawdzić zachowanie kodu i wskazać błędy jeszcze przed jego uruchomieniem. Dzięki dostępowi do programów umożliwiających refaktoryzację kodu nasi programiści mogą skupić się na realizacji bardziej kreatywnych zadań. Warto jednak pamiętać, że same narzędzia do refaktoryzacji stanowią przede wszystkim wsparcie dla programistów i nie należy zakładać, że wykonana przez narzędzie praca, nie będzie wymagała późniejszej weryfikacji.
Korzystanie z tego typu narzędzi zwiększy wydajność naszych programistów, ułatwi nam proces poprawiania jakości kodu, a także zaoszczędzi czas i obniży koszty projektu.
Czy można sobie poradzić z legacy code bez refaktoringu?
Oczywiście, że możemy poradzić sobie z kodem dziedziczonym bez refaktoringu. Pytanie jednak, czy takie podejście będzie dla nas opłacalne zarówno w krótszej, jak i dłuższej perspektywie czasu. Zamiast refaktoryzacji możemy postawić na przeprowadzaniu rozległych tekstów, które mogą pomóc nam zapobieganiu regresjom podczas wdrażania nowych funkcjonalności. Inną strategią będzie stopniowa wymiana części posiadanego kodu na nowy. Jednak oba te rozwiązania będą pochłaniały cenny czas i angażowały naszych specjalistów.
Refaktoryzacja bardzo często stanowi najskuteczniejszy i najbardziej opłacalny sposób na rozwiązanie problemów wynikających z posiadania przestarzałego kodu.
Podsumowanie
Legacy code można porównać do weteranów, którzy z upływem czasu tracą swoją sprawność. To stary kod źródłowy, który z biegiem lat staje się trudny do zrozumienia i utrzymania. Wpływa negatywnie na rozwój oprogramowania, koszty i bezpieczeństwo systemu. Refaktoryzacja kodu stanowi kluczowy element jego przekształcenia, poprawy jakości i czytelności. Narzędzia do refaktoryzacji pomagają usprawnić ten proces. Wybór między refaktoryzacją a innymi strategiami zależy od naszych priorytetów, ale często jest to najbardziej opłacalna opcja w dłuższej perspektywie czasu.
